Соңғы жылдары Алматы агломерациясындағы тұрғындардың жүріп-тұру мәселесі барған сайын ушығып отыр. Көлік күткен тұрғындардың шыдамы таусылуға жақын және бұл сұрақ бір шешімін табуы керектігін жұрттың бәрі түсінеді.

Біз қазіргі уақытта қол жетімді барлық ақпаратты зерттеп, қазіргі жобаның артықшылықтары мен кемшіліктері туралы бейне жаздық.

Жақында Алматы билігі Алматыдан Талғарға, Қаскелең мен Ұзынағашқа электр поезын іске қосу идеясын тағы да мәлімдеді.

Алматы мен облыс тұрғындарының көпшілігі, Германиядағы S-Bahn, Франциядағы RER немесе Мәскеудегі МЦД сияқты Алматыда да қала маңындағы темір жол қатынастарының дамыған жүйесі болғанына тек қуанар еді.

Ендігі жерде осындай жүйені Алматыда салудың, оның қандай болуы керектігінің, оны қандай мерзімде іске асыруға болатыны мен жалпы бізге қаншалықты қажеттілігінің басын ашып алайық.

Алматы агломерациясы төрт бағытта қалыптасты:

• Шығыста, Талғар мен Есік бағытына қарай,
• Батыста, Қаскелең, Шамалған мен Ұзынағаш бағытында,
• Солтүстік-батыста, Боралдай, Жібек жолы кенті бағытында және әрі қарай Қазыбек-бек стансасына дейін,
• Солтүстікте, Өтеген батыр мен Қапшағай бағытында.

Солтүстік-батыс бағытта, әр бағытта 2 мезгіл, 8-10 сағат аралығымен таңертең бір рет және кешке бір рет электр поезыны қазір де жүріп жатыр!

Қапшағай бағытында электр поезы 2018 жылдың сәуіріне дейін жүрген, алайда сосын сұраныстың жоқтығы мен экономикалық тұрғыдан тиімсіз болғандықтан жабылған. Мұның өзі электр поезының Байсерке мен Өтеген батыр сияқты халық тығыз қоныстанған станциялардан өтетіндігіне қарамастан орын алған.

Қаскелеңнен Талғарға қатынайтын электр поезы дегенде көп адам мұны шамамен Райымбек даңғылымен қатар өтетін тіке темір жол түрінде елестетеді. Мәселе оны салу үшін тығыз құрылысы бар жер телімдерін сатып алып, бұзуда жатыр. Талғардан Қаскелеңге дейінгі қашықтық 54 км, оның көп бөлігінде құрылыс салынған. Жолдардан бөлек, иеліктен алынатын телім жол бойындағы қатынас құралдарына, кесіп өтетін жолдарға, бұрылу жолақтарына және т.б. қатысты. Бұл – аса үлкен жер ауқымы. Жолды жер үстінен эстакадалармен салу үшін де ірі және қымбат иеліктен алу жұмыстары талап етіледі. Сонымен қоса, эстакадаларды салу қымбат болады және көп уақытты қажет етеді.

Адамдарды электр поездармен тек қаланың шекарасына дейін жеткізсе, адамдар Асыл арман немесе Қалқаман дейтін ықшамаудандардан ары қарай қала орталығына дейін жету мәселесі шешімсіз қалады. Біздегі ең қорқынышты кептелістер трассада емес, осы қалаға кіретін және шығатын жерлерде орын алып отыр. Оған қосымша Алматы билігі адамдарды «Батыс» автовокзалы ауданынан қаланың орталығына дейін шығара алатын LRT жобасының жабылатыны туралы іс жүзінде мәлімдеп те қойды.

Бұл жоспар бойынша Қаскелеңнен шығатын тарам Шамалған станциясы мен Боралдай арқылы Алматы-1 вокзалына барады. Шығыс бағытта орналасқан Талғардан да тарамдар бірінші Алматыға бағытталған.

Қала ішіндегі Алматы 1 және Алматы 2 станциялар арасындағы жол да жүйрік поездарға бейімделмеген. Біріншіден, поездарға қалай дегенмен көп артық жол жүруге тура келеді, бұл жол уақытын ұзартады. Екіншіден, жүйе аралық нүктелерді (мәселен, Қаскелеңде тұратын адам Ақсай ықш.-да жұмыс істесе) қамтымайды. Үшіншіден, аталған жол тарамындағы екі вокзал аралығында жалғыз ғана жол бар. Осындай ішкі мәслелердің көптігі бұл жүйенің тартымдылығын арттырмасы анық және онымен кімнің пайдаланатыны түсініксіз.

Осының бәрі жобаның құны мен мерзімі тым қорқынышты болып шығатынын көрсетеді. Бұл ақшаға Алматы қаласы үшін неғұрлым тиімді болатын тасымалдау жолдарын әлдеқайда тезірек салуға болады.

Кәзіргі кезде Алматы-Қаскелең және Алматы-Талғар бағыттарында қоғамдық көлік болып келетін тек кішкентай «Газель» немесе «Isuzu» бар. Ал Ұзынағаш пен Есікке дейін ол да жоқ.

Осының барлығынан түйетін ойымыз, Алматы агломерациясына, тасымалдау қабілеті 90 000 адам/сағ болатын үлкен электрпойыз салудың алдында қала маңына жүретін үлкен автобустарды шұғыл түрде іске қосу қажеттігін көріп отырмыз. Екінші кезеңде автобустарға жолда BRT форматында бөлінетін сызық түрінде басымдық берілуін қамтамасыз ету қажет. Келешекте оларды кейбір еуропа қалаларында табысты жұмыс істеп жатқан қала маңындағы Interurban трамвайлар жүйесі алмастыра алар еді.

Бұл өзгерістер эволюциялық өзгерістер болып табылады. Оларды дамыту мүмкіндігін сұраныстың өсуін ескере отырып, алдын ала жоспарлау өте маңызды.