Социологический компонент исследовательского проекта «Реновация» включал в себя опрос-анкетирование, четыре фокус-группы с жителями и серию интервью с КСК и бизнесами, которые работают в кварталах, запланированных к сносу по причине «ветхости» жилого фонда. Исследование стало попыткой внести вклад в изучение чувствительных городских проблем с фокусом на человеческий фактор. Команда социологов подчеркивает, что планирование реновации требует длительного и всестороннего урбанистического анализа локаций, идущих под снос.
район «КИЗ» – квадрат улиц Манаса-Габдуллина-Ауэзова-Бухар-Жырау, локация «Шевченко» обозначает дома в квадрате улиц Шевченко-Манаса-Жамбыла-Байзакова.
Это районы, застроенные двух- и трехэтажными домами с большими придомовыми территориями. В обоих районах застройка неоднородная – часть домов каркасно-камышитовые, часть – кирпичные. Предприятие капитального строительства акимата Алматы признало дома обеих локаций «ветхими» и включило их в программу комплексной реконструкции жилой застройки города Алматы. В районе «КИЗ» большинство жителей выступают против сноса их домов, а в локации «Шевченко» преобладает позиция за снос. Кварталы различаются по степени мобилизации местных сообществ. Есть отличия и по насыщенности районов функциями, а также по контексту – на район «КИЗ» в большей степени оказывают влияние точки притяжения (Атакент, Ботсад), а на район «Шевченко» – индустриальные объекты (троллейбусный парк, биокомбинат, приборостроительное предприятие).
Как оценивают качество жизни жители?
Степень удовлетворенности жильем
80%
Полностью устраивает
КИЗ
15%
Нет, хочу улучшить жилищные условия с переездом
КИЗ
58%
Полностью устраивает
Шевченко
37%
Нет, хочу улучшить жилищные условия с переездом
Шевченко
Степень удовлетворенности кварталом проживания
89%
Да, полностью устраивает
КИЗ
7%
Нет, хочу переехать из квартала
КИЗ
96%
Да, полностью устраивает
Шевченко
4%
Нет, хочу переехать из квартала
Шевченко
Доля жильцов за снос
26%
КИЗ
59%
Шевченко
Доля жильцов против сноса
68%
КИЗ
34%
Шевченко
Информированность жильцов о конкретных планах реновации
77%
Не владеют никакой информацией
КИЗ
60%
Не владеют никакой информацией
Шевченко
Основные выводы
Низкая доля вовлеченности жильцов обеих локаций в процесс обсуждения и принятия решений по вопросу сноса их домов.
Отсутствие официальной информации, доступной для жильцов, о программе реновации, ее сроках, статусе их домов и видах компенсации.
Отсутствие прозрачности и открытости от городской администрации и застройщиков в переговорах по вопросам возможного сноса в локациях.
Высокий уровень недоверия со стороны жильцов к городской администрации и застройщикам.
Отсутствие гибкости в планировочном подходе к реновации, а также отсутствие индивидуального подхода в переговорах между застройщиками и жильцами.
Полное исключение представителей малого и среднего бизнеса из обсуждений и игнорирование потенциального ущерба, который он понесет в случае сноса.
"Реновация" зерттеу жобасының әлеуметтанулық компонентіне сауалнама, тұрғындармен төрт фокус-топ және тұрғын үй қорының "ескіруі" себебінен бұзуға жоспарланған кварталдарда жұмыс істейтін ПИK (пәтер иелерінің кооперативі) және кәсіпкерлермен сұхбат сериясы кірді. Зерттеу адам факторына назар аудара отырып, сезімтал қалалық мәселелерді зерттеуге үлес қосу әрекеті болды. Әлеуметтанушылар тобы, бұзылатын жерлер ұзақ және жан-жақты урбанистикалық талдауды қажет етеді деп айтады.
«КИЗ» ауданы – (Манас – Ғабдуллин – Ауэзов – Бұхар-Жырау көшелерінің аумағы), «Шевченко» ауданы – (Шевченко – Манас – Жамбыл – Байзаков көшелерінің аумағы)
Бұл үлкен үй аумақтары бар екі және үш қабатты үйлер салынған аудандар. Екі ауданда да құрылыс біртекті емес – үйлердің бір бөлігі қамыстан, бір бөлігі кірпіштен салынған. Алматы әкімдігінің күрделі құрылыс кәсіпорны екі жердегі үйлерді "ескірген" деп таныды және оларды Алматы қаласының тұрғын үй құрылысын кешенді қайта құру бағдарламасына енгізді. "КИЗ" ауданында тұрғындардың көпшілігі үйлерін бұзуға қарсы, ал "Шевченко" ауданының тұрғындарының арасында бұзу позициясы басым. Кварталдар жергілікті қауымдастықтардың жұмылдыру деңгейімен ерекшеленеді. Аудандардың функциялармен қанығуы бойынша, сондай – ақ контекст бойынша да ерекшеленеді – "КИЗ" ауданына тартылыс нүктелері (Атакент, Ботаникалық бақ), ал "Шевченко" ауданына индустриялық объектілер (троллейбус паркі, биокомбинат, Аспап жасау кәсіпорны) көбірек әсер етеді.
Тұрғындар өмір сапасын қалай бағалайды?
Тұрғын үйге қанағаттану дәрежесі
80%
Толық қанағаттандырады
КИЗ
15%
Жоқ, көшумен тұрғын үй жағдайын жақсартқым келеді
КИЗ
58%
Толық қанағаттандырады
Шевченко
37%
Жоқ, көшумен тұрғын үй жағдайын жақсартқым келеді
Шевченко
Тұру ауданына қанағаттану дәрежесі
89%
Толығымен қанағаттандырады
КИЗ
7%
Жоқ, ауданнан көшкім келеді
КИЗ
96%
Толығымен қанағаттандырады
Шевченко
4%
Жоқ, ауданнан көшкім келеді
Шевченко
Үйлердің бұзылғанын қолдайтын тұрғындардың үлесі
26%
КИЗ
59%
Шевченко
Үйлердің бұзылғанына қарсы тұрғындардың үлесі
68%
КИЗ
34%
Шевченко
Тұрғындардың реновацияның нақты жоспарлары туралы хабардар болуы
77%
Ешқандай ақпаратпен таныс емес
КИЗ
60%
Ешқандай ақпаратпен таныс емес
Шевченко
Негізгі тұжырымдар
Екі жердегі тұрғындардың үйлерін бұзу мәселесі бойынша талқылау және шешім қабылдау процесіне тартылу үлесінің төмендігі.
Реновация бағдарламасы, оның мерзімі, үйлерінің мәртебесі және өтемақы түрлері туралы тұрғындарға қол жетімді ресми ақпараттың болмауы.
Локациялардағы ықтимал бұзу мәселелері бойынша келіссөздерде қала әкімшілігі мен құрылыс салушылардан ашықтық пен ашықтықтың болмауы.
Қала әкімшілігі мен құрылыс салушыларға тұрғындар тарапынан сенімсіздіктің жоғары деңгейі.
Реновацияны жоспарлауда икемділіктің болмауы, сондай-ақ құрылыс салушылар мен тұрғындар арасындағы келіссөздерде жеке тәсілдің болмауы.
Шағын және орта бизнес өкілдерін талқылаудан толығымен алып тастауы және бұзылған жағдайда оның ықтимал залалын елемеу.